Obchody 86. rocznicy uchodźstwa polskiego na Węgrzech

7-go września 2025 br. Stowarzyszenie Katolików Polskich na Węgrzech pw. św. Wojciecha wraz z Polską Parafią Personalną na Węgrzech zorganizowali uroczyste obchody 86. rocznicy uchodźstwa polskiego na Węgrzech. Uroczystości rozpoczęła uroczysta Msza św. sprawowana w intencji pomyślnego rozpoczęcia nowego roku szkolnego w Kościele Polskim pw. Najświętszej Marii Panny Wspomożycielki Wiernych pod przewodnictwem ks. Krzysztofa Grzelaka SChr proboszcza.

Przy pamiątkowej tablicayh na frontonie kościoła, odsłoniętej w 75 rocznicę przybycia na Węgry 10 Brygady Kawalerii pod dowództwem płk Stanisława Maczka pan Jacek Śladewski Chargé d'affaires Ambasady RP w Budapeszcie oraz dr. hab. Dariusz Iwaneczko dyr. oddziału IPN-u w Rzeszowie oraz wygłosili stosowne mowy.

Modlitwą, wyrazami pamięci oraz złożeniem wieńców wyraziliśmy nieprzemijającą wdzięczność i hołd Narodowi Węgierskiemu za otwarte serca, braterską pomoc i udzielenie schronienia tysiącom polskich uchodźców wojennych we wrześniu 1939 r.

Wieńce złożyli: Jacek Śladewski Chargé d'affaires w imieniu Ambasady RP, Jarosław Bajaczyk dyrektor Instytutu Polskiego, w imieniu Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie dr. hab. Dariusz Iwaneczko dyrektor, dr. Piotr Chmielowiec oraz dr Marcin Bukała, z Fundacji im. Wacława Felczaka dr. Pal Attilla Illés dyrektor biura. Szkołę Polską im. Sándora Petőfiego przy Ambasadzie RP w Budapeszcie reprezentowała Beata Mondovics dyrektor, Ogólnokrajową Uzupełniającą Polską Szkołę i Przedszkole na Węgrzech dyrektor Anna Lang, Polski Dom Kultury Monika Molnárné Sagun dyrektor, Samorząd Polski w Kispeszcie Elżbieta Molnárné Cieślewicz zastępca, oraz Jadwiga Ferenczi-Skrzypiec, Samorząd Polski na Kőbánya – Wygocki Erika przewodnicząca oraz Maria Dávid zastępca przewodniczącej i jednocześnie prezes Polskiego Stowarzyszenia Kulturalnego im. Józefa Bema, Polsko-Węgierskie Stowarzyszenie im. Rodziny Koromapayów – Joanna Urbańska prezes, Stowarzyszenie Katolików Polskich na Węgrzech pw. św. Wojciecha druh Piotr Kaczmarek. Wartę honorową pełnili harcerze i zuchy z budapeszteńskiej Drużyny „Czarne Bratanki” oraz członkowie „Legionów Wysockiego”, a moderatorem uroczystości była prezes Stowarzyszenia św. Wojciecha Katarzyna Takácsné Kalińska.

Za nadzwyczaj staranną i pełną zaangażowania wieloletnią działalność i wybitne zasługi w działalności publicznej i społecznej dla upamiętnienia historii Narodu Polskiego z okresu 1919-1990 oraz wspieranie Instytutu Pamięci Narodowej w działalności edukacyjnej, naukowej i wydawniczej, Stowarzyszenie Katolików Polskich na Węgrzech pw. św. Wojciecha, Instytut Pamięci Narodowej na wniosek dr. hab. Dariusza Iwaneczko dyrektora Oddziału IPN w Rzeszowie uhonorował złotym medalem REIPUBLICAE MEMORIAE MERITUM.

W Domu Polskim po ceremonii dekoracji dr Marcin Bukała otworzył wystawę o Generale Stanisławie Maczku, a wykłady o Generale i 10 Brygadzie Kawalerii na Węgrzech w 1939 roku wygłosili dr. hab. Dariusza Iwaneczko i dr Piotr Chmielowiec. 

Dzieci i młodzież zaproszono na bardzo ciekawe zajęcia edukacyjne ph. Husaria II Rzeczypospolitej. Polska 1 Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka.

Generał Stanisław Maczek i Węgry mieli związek podczas kampanii wrześniowej 1939 roku, kiedy jego oddział, jako jedyna duża jednostka, która nie została rozbita, otrzymał rozkaz przejścia granicy i internowania na Węgrzech. W sumie około 2100 żołnierzy i oficerów przekroczyło granicę, unikając rozbicia i zachowując zdolność bojową. Po dotarciu do granicy Węgier, władze węgierskie zgodziły się na internowanie polskich żołnierzy. Jest to jeden z nielicznych przypadków, gdy polska jednostka nie została rozbita w kampanii wrześniowej 1939 roku i zdołała przejść za granicę z pełnym wyposażeniem Dzięki temu Węgry stały się chwilowym bezpiecznym azylem dla żołnierzy Maczka, zanim w dalszych latach rozpoczęła się ich walka o wolność w ramach Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie

„Ze strony Węgier jest sprawą honoru narodowego nie brać udziału w jakiejkolwiek akcji zbrojnej przeciw Polsce” – powiedział Pál Teleki węgierski polityk, minister wychowania i dwukrotny premier Węgier w latach 1920–1921 oraz 1939–1941.”

Dzięki współpracy Stowarzyszenia św. Wojciecha z Oddziałem Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie odbyła się kolejna bardzo cenna lekcja historii Polski z elementami wątków polsko-węgierskich.

Wydarzenie przygotowało Stowarzyszenie Katolików Polskich na Węgrzech pw. św. Wojciecha ze wsparciem węgierskiego Funduszu Rządowego im. G. Bethlena oraz Instytutu Polskiego w Budapeszcie, przy współpracy z Polską Parafią Personalną na Węgrzech, Stowarzyszeniem Rekonstrukcji Historycznej Legionu Polskiego im. Wysockiego i Drużyny Harcerskiej „Czarne Bratanki”.

Zdjęcia: Barbara Pál